ABŞ-ın San Dieqo şəhərində fəaliyyət göstərən “Timberwolf Phoenix” şirkətinə məxsus “Republic Underground” analitik saytında Xudavəng monastır kompleksi haqqında yazı dərc olunub. Diaspor Fəaliyyətinə Jurnalistlərin Dəstəyi İctimai Birliyinin sədri Fuad Hüseynzadənin “Tanrı məbədi” adlanan Xudavəng monastır kompleksi” sərlövhəli bu yazısında Azərbaycandakı Alban memarlıq abidələrinin tarixi əhəmiyyəti vurğulanır: “Qafqaz Albaniyasının memarlıq abidələrini araşdıran elm adamları bu abidələrin memarlıq planlaşdırma üslublarına və ən xarakterik xüsusiyyətlərinə görə ermənilərin dini memarlıq abidələrindən tamamilə fərqli olduğunu bildirirlər. Bu abidələr bütün tarixi faktlara əsaslanaraq Azərbaycan xalqının milli mədəni irsinə aiddir.

 

Azərbaycanda tarixi boyu müxtəlif dini inanclara malik olan bir çox millət və etnik qrup birlikdə sülh və əminamanlıq içində yaşamışdır. Buna görə də ölkəni qürurla dini tolerantlıq diyarı adlandırmaq olar.

 

Azərbaycanda yüz illərlə keçmiş tarixə aid məscidlər, kilsələr və sinaqoqlara rast gəlmək olar. Bu dini evlər qorunur və bərpa olunur. Çünki bu günə qədər əsas üç əsas inanc qrupu arasında heç bir qarşıdurma qeydə alınmayıb və bu da, Azərbaycada bütün müxtəlif dini inancların mövcudluğunu simvolizə edir”.

 

Yazıda Xudavəng monastır kompleksinin Azərbaycan Albaniyası memarlığının möhtəşəm nümunələrindən biri olduğu bildirilir. Həmçinin yazıda Xudavəng məbədinin Kəlbəcərdə olması, tarixi, tikilmə səbəbi, arxieoloji əhəmiyyəti haqqında geniş məlumat verilir: “2 aprel 1993-cü ildə Kəlbəcər Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal edildi. Kəlbəcəri xüsusi edən mineral, qızıl, civə və qiymətli materialların zənginliyidir. İşğal zamanı erməni tədqiqatçılar Xudavəng monastırını ermənilərə aid abidə kimi təqdim etməyə çalışırdılar. 25 noyabr 2020-ci ildə Kəlbəcər işğaldan azad edildi. “Tanrı Məbədi” adlanan Xudavəng monastırı Kəlbəcər rayonunda Tərtər çayının sol sahilindədir. Kəlbəcər Qarabağın dağlıq hissəsindəki Xaçın Alban bəyliyinin dini mərkəzlərindən biri kimi tanınır. Tarix boyu kompleksdə Alban yepiskopu və dini təhsil mərkəzi var idi. Arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində monastırın VI-VII əsrlərdə qurulduğu təsdiqlənir.

 

Şahzadə Həsən Cəlal, sülalənin oğlu Mehranies Xaç Vaxtanq və Arzu Xatun bu kilsəni 1214-cü ildə əri Vaxtanqın xatirəsinə kompleksin ərazisində tikdirmişlər. Şahzadə Vaxtanqın şəkli kilsənin şərq fasadındakı daş üzərində həkk olunmuşdur. Arzunun iki oğlunun xəyalları cənub fasadında həkk olunmuşdu. Alban şahzadəsi tərəfindən tikilən kilsə, memarlıq xüsusiyyətlərinə görə erməni və gürcü kilsələrindən seçilir”.

 

Məqalədə 2020-ci ilin dekabrında Azərbaycan Alban-Udi xristian dini icmasının üzvlərinin 30 ildən sonra erməni işğalından azad edilmiş Kəlbəcər rayonunda yerləşən Xudavəng monastırı kompleksini ziyarət etməsi də vurğulanır:

Səfər zamanı Azərbaycanın Alban-Udi Xristian dini icmasının sədri Robert Mobili, Xudavəng monastır kompleksinin tamamilə tarixi və memarlıq baxımından Alban Apostol Kilsəsinə aid olduğunu söyləyib.

 

Xudavəngin memarlıq xüsusiyyətlərini araşdıran professor Gülçöhrə Məmmədova, kompleksin Azərbaycanın ən böyük monastır kompleksi olduğunu bildirib. “Kompleksə müxtəlif ölçülü və dizaynlı ondan çox dini və dünyəvi bina daxildir. Bazilikanın heyranedici xüsusiyyəti – bu kompleksin ən qədim binalarından biri, əsas qurbangahın yanında yerləşən əlavə binadır. Bu binalar Qafqaz Albaniyası memarlığında misilsiz məbəd ənənələrini təcəssüm etdirir” deyib”.

 

Məqaləni aşağıdakı linkdən oxumaq olar:

 

https://republic-underground.com/complex-of-khudavang-monastery-called-temple-of-god/